Styczeń 2026 roku to data graniczna dla polskiego rynku pracy. Zmiany, które wejdą w życie, nie są zwykłą waloryzacją stawek czy kosmetyczną korektą przepisów – to głęboka reforma systemowa, która fundamentalnie zmieni zasady współpracy na podstawie umowy zlecenia oraz innych umów cywilnoprawnych. Impulsu do tych zmian dostarczyły kamienie milowe Krajowego Planu Odbudowy (KPO) oraz dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące stabilizacji zatrudnienia.
Od 1 stycznia 2026 r. umowa zlecenie przestaje być traktowana jako forma współpracy "drugiej kategorii". Trzy główne obszary ulegną transformacji: wliczanie okresów pracy na zleceniu do stażu pracy, rozszerzone uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy oraz aktualizacja minimalnych stawek godzinowych. Dla pracodawcy oznacza to koniec "wolnej amerykanki" w zatrudnianiu na umowach cywilnoprawnych. Rynek pracy w 2026 roku będzie wymagał znacznie większej transparentności i zgodności z przepisami Kodeksu pracy.
Staż pracy: Zlecenie wliczone do lat pracy. Co to oznacza dla kadr?
Najbardziej pracochłonna zmiana dla działów HR dotyczy doliczania zlecenia do lat pracy. Od 1 stycznia 2026 każdy okres wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia oraz prowadzenia działalności gospodarczej będzie traktowany identycznie jak staż nabyty na etacie przy ustalaniu ogólnego stażu pracy. Ten mechanizm obejmuje zarówno nowe umowy zawierane od 2026 roku, jak i okresy współpracy z przeszłości.
Kluczowy aspekt to retroaktywność nowych przepisów. Wsteczny staż pracy – czyli okresy przed 2026 rokiem – będzie liczony, jeśli pracownik udokumentuje je odpowiednimi zaświadczeniami z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub innymi dokumentami potwierdzającymi opłacanie składek ZUS. Dokumentowanie okresów składkowych ZUS staje się więc kluczowe dla osób, które przez lata przepracowane na różnych formach zatrudnienia zdobywały doświadczenie zawodowe.
Skutki tej zmiany są wielopłaszczyznowe. Pracownicy znacznie szybciej nabędą prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego zamiast 20 dni, otrzymają nagrody jubileuszowe oraz dodatki stażowe, a także dłuższe okresy wypowiedzenia wynikające z wydłużonego stażu urlopowego. Umowa zlecenie a urlop 2026 to temat, który będzie szczególnie istotny dla osób przechodzących ze zlecenia na etat – ich staż oraz wymiar urlopu po zleceniu zostanie od razu przeliczony zgodnie z łącznym stażem.
Problem dla firm? Działy kadr zaleje fala wniosków o przeliczenie uprawnień pracowniczych i dokumentów do weryfikacji. Każde świadczenie pracy oraz zaświadczenie wystawiane od 2026 roku będzie musiało uwzględniać także okresy wykonywania umów zlecenia, okres pozostawania osobą współpracującą, a nawet okresy w spółdzielni kółek rolniczych czy rolniczych spółdzielniach produkcyjnych, co wymaga stworzenia nowych procedur i systemów ewidencji.
Umowa zlecenie 2026 zmiany - nowe uprawnienia PIP zgodnie z projektem ustawy
Zmiany w uprawnieniach Państwowej Inspekcji Pracy od 2026 roku to fragment, który powinien szczególnie zainteresować właścicieli firm stosujących umowy B2B lub zlecenia w miejscach, gdzie występują znamiona stosunku pracy.
Do tej pory pracownik podejrzewający, że jego umowa zlecenia w rzeczywistości jest pozornością, musiał samodzielnie udać się do sądu pracy i udowodnić, że wykonuje pracę w warunkach charakterystycznych dla etatu. Od 1 stycznia 2026 r. procedura ulega odwróceniu zgodnie z projektem ustawy przygotowanym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Inspektor Pracy otrzymuje nowe uprawnienia do wydawania nakazów administracyjnych, które nakazują przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę. To decyzja administracyjna inspektora pracy, która przerzuca ciężar dowodu na pracodawcy.
W praktyce oznacza to, że jeśli podczas kontroli Inspekcja Pracy stwierdzi, że zleceniobiorca pracuje pod stałym nadzorem, w określonych godzinach czasu pracy, używając narzędzi danego pracodawcy i wykonując zadania charakterystyczne dla pracowników etatowych w ramach stosunku pracy – może nakazać zmianę umowy na etat. Pracodawca, który nie zgadza się z tą oceną, będzie musiał sam złożyć odwołanie od decyzji PIP do sądu pracy.
Konsekwencje finansowe mogą być dotkliwe. Wydawanie nakazów administracyjnych PIP dotyczących przekształcenia umowy wiąże się z koniecznością zapłaty zaległych składek do ZUS, w tym ubezpieczenia emerytalne, oraz podatków, które powinny być odprowadzone, gdyby od początku zawarto umowę o pracę. Zwalczanie śmieciówek staje się więc nie tylko kwestią kontroli, ale realnym ryzykiem biznesowym dla firm nadużywających umów cywilnoprawnych.
Przepisy mówią: Stawka godzinowa 2026 i kwestia "ozusowania"
Koszty pracodawcy przy umowie zleceniu od 2026 roku rosną przede wszystkim ze względu na podwyższenie minimalnej stawki godzinowej. Rada Ministrów ustaliła, że minimalna stawka godzinowa 2026 wynosi 31,40 zł brutto. To wyraźny wzrost, który bezpośrednio wpływa na budżety firm zatrudniających zleceniobiorców zajmujących się świadczeniem usług.
Pojawiło się wiele dezinformacji dotyczących pełnego oskładkowania wszystkich umów zlecenia. Wyjaśnijmy: rząd wycofał się z planów wprowadzenia powszechnego oskładkowania dla wszystkich umów cywilnoprawnych. Zasada zbiegu tytułów do ubezpieczeń pozostaje w dotychczasowej formie – jeśli zleceniobiorca jest już ubezpieczony z innej umowy (np. ma etat w innej firmie lub prowadzi działalność gospodarczą), nie musi ponownie płacić pełnych składek ZUS. Rezygnacja z reformy oskładkowania to dobra wiadomość dla wielu przedsiębiorców, zarówno sektora prywatnego, jak i administracji publicznej czy sektora publicznego.
Nie oznacza to jednak, że koszty pozostają na tym samym poziomie. Wzrost stawki minimalnej oraz konieczność uwzględnienia nowych uprawnień wynikających ze stażu pracy (np. wydłużone urlopy) wpływają na ostateczne koszty pracodawcy. Warto przygotować kalkulator wynagrodzeń zlecenie 2026, aby dokładnie oszacować, ile wyniesie stawka 31,40 zł brutto ile to netto dla zleceniobiorcy po potrąceniu składek i podatku.
Grupa, która pozostaje szczególnie atrakcyjna dla pracodawców, to studenci do 26. roku życia. Dla nich zasady "bez ZUS" i "bez PIT" nadal obowiązują, co czyni ich zatrudnienie znacznie tańszym rozwiązaniem. Umowa zlecenie a emerytura 2026 to z kolei temat dla osób pobierających świadczenie – tu również zasady zbiegu tytułów nie ulegają drastycznym zmianom. Warto również pamiętać o umowie agencyjnej oraz umowie o świadczenie usług, które również podlegają nowym regulacjom.
Które branże najbardziej odczują zmiany w umowach zlecenie od stycznia 2026?
Zmiany w umowach zlecenia od 1 stycznia 2026 r. będą miały szczególnie istotny wpływ na niektóre sektory gospodarki, gdzie ta forma zatrudnienia jest dominująca.
Gastronomia i horeca to branże, w których umowy zlecenie są stosowane powszechnie - kelnerzy, barmani, pomoce kuchenne czy pracownicy obsługi często pracują na tej formie współpracy. Dla pracodawców w gastronomii oznacza to konieczność przeliczenia stażu pracy dla wielu pracowników oraz uwzględnienia nowych uprawnień. Osoby poszukujące pracy w tej branży, np. praca w gastronomii w Warszawie, powinny być świadome, że od 2026 roku ich okresy pracy na zleceniu będą wliczane do ogólnego stażu pracy.
Handel detaliczny to kolejna branża szeroko korzystająca z umów zlecenia, szczególnie w przypadku sprzedawców, kasjerów i pracowników sezonowych.
Logistyka i kurierzy - kierowcy, dostawcy i pracownicy magazynów często działają na podstawie umów cywilnoprawnych lub jako osoby prowadzące działalność gospodarczą.
Edukacja i szkolenia - wykładowcy, trenerzy i korepetytorzy standardowo współpracują na podstawie umowy zlecenia.
Dla wszystkich tych branż rok 2026 oznacza koniec dotychczasowego modelu "taniego zatrudnienia" i konieczność dostosowania się do nowych regulacji zgodnych z Kodeksem pracy.
Jak przygotować firmę na zmiany od 1 stycznia 2026 roku? Lista kontrolna zgodnie z nowych zasad
Zmiany w umowie zleceniu od 2026 roku wymagają aktywnych działań przygotowawczych, nie biernego oczekiwania na dzień ogłoszenia ustawy czy jej wejście w życie. Oto lista kontrolna dla przedsiębiorców:
Audyt umów
Sprawdź wszystkie obecnie obowiązujące umowy zlecenia i umowy B2B pod kątem występowania znamion stosunku pracy. Czy zleceniobiorcy pracują w stałych godzinach czasu pracy? Czy podlegają bezpośredniemu nadzorowi? Czy używają wyłącznie narzędzi firmy? Jeśli odpowiedź brzmi "tak", umowa może być zakwestionowana podczas kontroli PIP u zleceniodawcy. Zwróć uwagę również na osoby prowadzące działalność w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej – przepisy mówią, że również te okresy będą liczone do stażu.
Procedury HR według Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Opracuj system weryfikacji dokumentów składanych przez pracowników do przeliczania stażu pracy. Przygotuj wzory wniosków, instrukcje dla kadr i harmonogram weryfikacji zaświadczeń z ZUS. Zastanów się, jak udowodnić pracę na zleceniu sprzed lat – czy macie archiwum umów i dokumentacji płacowej? Pamiętaj, że nowe przepisy wymagają uwzględnienia również okresów wykonywania pracy w celach specjalnych, jak okres celu sprawowania osobistej opieki czy urlopu wychowawczego. Każda osoba fizyczna będąca pracownikiem ma prawo do weryfikacji swojego stażu.
Budżet i planowanie
Zaktualizuj prognozy finansowe. Uwzględnij nową stawkę godzinową 31,40 zł brutto, potencjalnie wyższe wymiary urlopów dla pracowników, którzy przejdą ze zlecenia na etat, oraz ewentualne koszty związane z przekształceniem umów na żądanie PIP. Przygotuj się również na możliwe wysokości odprawy z tytułu rozwiązania umowy, które będą wyższe ze względu na dłuższy okres zatrudnienia. Uwzględnij również koszty składek ZUS oraz ubezpieczeń emerytalnych dla nowych okresów pracy.
Compliance i prawo
Rozważ przeprowadzenie audytu prawnego z zewnętrznym doradcą. Czy pracodawca musi zmienić zlecenie na umowę o pracę w przypadku niektórych stanowisk? Lepiej działać prewencyjnie niż czekać na decyzję inspektora. Sprawdź, czy prezydent RP podpisał już ustawę i czy nie ma dodatkowych rozporządzeń wykonawczych, które weszły w życie mocy prawa.
Zmiany od 1 stycznia 2026 – czy to koniec "elastycznego" zatrudnienia?
Rok 2026 przynosi systemowe zrównanie przywilejów i ryzyka między umową zlecenie a etatem. Zmiana dotyczy zarówno uprawnień pracowniczych (staż pracy, urlop, nagrody jubileuszowe), jak i narzędzi kontroli (rozszerzone uprawnienia PIP). Zrównanie uprawnień oznacza, że umowa zlecenia przestaje być formą współpracy pozbawioną benefitów charakterystycznych dla stosunku pracy zawartego na podstawie umów o pracę zgodnie z Kodeksem pracy.
Ustawodawca wyraźnie dąży do ograniczenia segmentacji rynku pracy. Przyszłość umów zlecenia rysuje się w scenariuszu, w którym ta forma zatrudnienia będzie stosowana tam, gdzie rzeczywiście chodzi o wykonywanie pracy w ramach określonego zadania lub projektu świadczenia usług, a nie o długoterminowe zatrudnienie w warunkach podporządkowania. Koniec tanich umów cywilnoprawnych nie oznacza ich całkowitej likwidacji, ale wymusza większą odpowiedzialność przy ich stosowaniu – niezależnie czy mówimy o klasycznym zleceniu, umowie agencyjnej czy świadczeniu usług przez osobę prowadzącą działalność.
W najbliższych miesiącach, w okresie vacatio legis, warto śledzić Dziennik Ustaw i komunikaty ministerialne. Przepisy wykonawcze mogą być doprecyzowywane, a interpretacje organów administracji będą kształtować praktykę stosowania nowych regulacji. Stabilizacja zatrudnienia, do której dąży sektor przedsiębiorstw pod wpływem legislacji unijnej i krajowej, wymaga od obu stron – zleceniodawców i zleceniobiorców – świadomości nowych praw i obowiązków. Każda praca zarobkowa, niezależnie od jej formy prawnej, będzie podlegała bardziej szczegółowym regulacjom.
Ważne jest, aby zarówno pracodawcy, jak i osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych, byli przygotowani na zmiany od pierwszego dnia ich obowiązywania. Umowa zlecenie od 1 stycznia 2026 to nie ta sama forma współpracy, którą znamy dziś. Nowych okresów zatrudnienia nie można traktować tak samo jak dawniej – wymagają one nowego podejścia zgodnego z duchem reformy Rodziny, Pracy i Polityki zapoczątkowanej przez Ministerstwo Rodziny.