Dyplom w ręku, a pracodawca pyta o doświadczenie – sytuacja znana wielu absolwentom. Pytanie o to, czy studia liczą się do stażu pracy, pojawia się zarówno w kontekście zapisów w CV, jak i formalnych uprawnień pracowniczych. Sprawdźmy zatem, jak przepisy prawa pracy definiują staż pracy a studia i czy okres nauki ma tu jakiekolwiek znaczenie dla ustalania prawa do emerytury czy wymiaru urlopu wypoczynkowego.
Czym jest staż pracy i co się na niego składa?
Definicję stażu pracy znajdziemy w art. 92 Kodeksu pracy (dalej jako KP), który określa zasady ustalania okresów zatrudnienia dla celów uprawnień pracowniczych. Zgodnie z tym przepisem, do stażu pracy wliczają się okresy składkowe – czyli okresy pozostawania w stosunku pracy na podstawie umowy o pracę oraz inne okresy, jeżeli przepisy tak stanowią. Podstawie umów cywilnoprawnych – takich jak umowa zlecenie z odprowadzaniem składek ZUS – również mogą być wliczane do stażu, przy czym czy umowa zlecenie wlicza się w staż pracy zależy od tego, czy zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniom społecznym.
Studia a staż pracy – czy okres nauki wlicza się do stażu?
Odpowiedź brzmi: co do zasady nie. Okres nauki w szkole – czy to w szkole średniej, szkoły policealnej, średniej szkoły zawodowej, czy podczas studiów licencjackich i studiów magisterskich – nie jest traktowany jako staż pracy w rozumieniu przepisów prawa pracy. Studia liczą się do stażu tylko wtedy, gdy student jednocześnie pracował na podstawie umowy z odprowadzaniem składek do ZUS.
Edukacja formalna, nawet na najwyższym poziomie, nie stanowi bowiem zatrudnienia. Okres studiów wlicza się natomiast do stażu ubezpieczeniowego w specyficznych przypadkach określonych na podstawie odrębnych przepisów. Przykładowo, okresy studiów doktoranckich mogą być uznane jako okresy składkowe dla celów emerytalnych, jeśli doktorant otrzymywał stypendium i odprowadzał składki. Podobnie okresy asystenckich studiów przygotowawczych czy aspirantury naukowej – jeśli wiązały się z formalnym zatrudnieniem w szkole wyższej – mogą być wliczane do stażu urlopowego.
Wyjątek: Staże absolwenckie organizowane przez Urząd Pracy na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia mogą być wliczane do stażu pracy, jeśli absolwentów zasadniczych lub średnich szkół zawodowych objęto programem stażowym z umową. Stażu urlopowego wlicza się także okresy zatrudnienia na podstawie umowy o staż z wynagrodzeniem.
Warto rozróżnić "staż pracy" od "doświadczenia zawodowego". Pierwszy to pojęcie prawne, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, prawo do emerytury czy wysokość emerytury. Drugi – znacznie szersze, obejmujące wszelką aktywność budującą kompetencje. Studia niewątpliwie dają doświadczenie edukacyjne: wykształcenie analitycznego myślenia, wiedzę teoretyczną, umiejętności badawcze. To fundament przyszłej kariery, ale nie zastępuje formalnego zatrudnienia w oczach ZUS.
Czy studia licencjackie i studia magisterskie liczą się do emerytury?
Pan Marian ukończył studia wyższe na kierunku prawo w latach 1985-1990. Przewidziany programem nauczania czas trwania nauki wynosił 5 lat. Po ukończeniu studiów pracował przez 35 lat na podstawie umowy o pracę w kancelarii prawnej. W 2025 roku złożył wniosek o świadczenie emerytalne w ZUS, pytając, czy czas nauki w szkole wyższej będzie mu wliczony do stażu ubezpieczeniowego, co pozwoliłoby mu otrzymać emeryturę na korzystniejszych zasadach.
ZUS odmówił wliczenia okresu studiów do stażu, wskazując, że studia liczą się tylko w przypadkach określonych przepisami przejściowymi dla osób, które rozpoczęły je przed określoną datą (1999 r.). Pan Marian mógł jednak uzyskania emerytury na podstawie 35 lat okresu pracy, co również dawało mu prawo do minimalnej emerytury. Czas spędzony na studiach nie podlegają sumowaniu z okresami składkowymi, chyba że student równocześnie pracował.
Studia wyższe a staż – kiedy nauka łączy się z praktyką?
Najcenniejsze z punktu widzenia rynku pracy są formy edukacji integrujące teorię z praktyką. Studia dualne, coraz popularniejsze w Polsce, łączą program akademicki z regularnymi okresami pracy zarobkowej w firmie partnerskiej. Student podpisuje umowę z pracodawcą i otrzymuje wynagrodzenie – taki okres zatrudnienia faktycznie wlicza się do stażu pracy, bowiem spełnia kryteria zatrudnienia w wymiarze określonym przez strony.
Obowiązkowe praktyki studenckie, przewidziane programem studiów wyższych, rzadko budują formalny staż, gdyż zazwyczaj realizowane są bez wynagrodzenia i składek. Niemniej stanowią wartościowe doświadczenie zawodowe, szczególnie gdy student aktywnie angażuje się w projekty firmy. Ukończenie takich praktyk potwierdzi okres nauki w kontekście zdobywania kompetencji, choć nie dla celów ZUS.
Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, gdy student podejmuje płatny staż z umową – wówczas okres ten wlicza się do stażu pracy na równi z etatem. Praca dorywcza w branży zgodnej z kierunkiem studiów to kolejna forma budowania doświadczenia. Nawet praca na część etatu czy umowa zlecenie z odprowadzaniem składek do ZUS zwiększa staż i jednocześnie pozwala weryfikować wiedzę teoretyczną w praktyce.
Wolontariat, choć nie generuje stażu pracy, rozwija kompetencje miękkie i pokazuje zaangażowanie – elementy cenione przez rekruterów. Szkoła a staż pracy to dwa osobne wymiary – jednak szkoły zawodowej absolwenci, którzy odbywali płatne praktyki w wymiarze programowym, mogą liczyć na wliczenie tych okresów do stażu.
Dlaczego staż pracy jest kluczowy dla kariery?
Zalety stażu pracy to przede wszystkim możliwość zastosowania wiedzy w rzeczywistych warunkach biznesowych. Stażysta uczy się, jak funkcjonuje firma od środka: poznaje procesy, narzędzia, procedury. Rozwija kompetencje twarde specyficzne dla branży – obsługę systemów, techniki analizy, standardy dokumentacji.
Równie ważne są kompetencje miękkie rozwijane wyłącznie w środowisku pracy: komunikacja z klientem, praca pod presją czasu, rozwiązywanie konfliktów, adaptacja do kultury organizacyjnej. Staż buduje również zrozumienie rynku pracy – oczekiwań pracodawców, standardów współpracy, wartości cenionej przez rekruterów. Staż pracy a szkoła to uzupełniające się elementy – pierwszy daje praktykę, druga teorię.
Doświadczenie ze stażu zwiększa szanse na ustalaniu prawa do wyższego wynagrodzenia przy pierwszej pracy etatowej. Lata pracy na stażach i umowach cywilnoprawnych sumują się, tworząc podstawę do negocjacji warunków zatrudnienia. Warto pamiętać, że świadczenia rehabilitacyjnego czy innych świadczeń z ZUS również mogą być uzależnione od udokumentowanego okresu pracy.
Staż jako fundament CV i przepustka do zatrudnienia
Według GUS około 40% stażystów otrzymuje ofertę zatrudnienia w firmie, w której odbywali staż. To znacznie wyższy wskaźnik niż w przypadku standardowych rekrutacji. Staż pozwala pracodawcy ocenić kompetencje i dopasowanie kulturowe kandydata bez ryzyka związanego z zatrudnieniem na etat. Dla absolwentów, którzy ukończyły szkołę bez doświadczenia, program stażowy stanowi najszybszą drogę do pierwszej pracy.
Wiele firm oferuje dłuższy okres stażu z perspektywą zatrudnienia, co pozwala młodym ludziom budować staż jednocześnie zdobywając stabilne wynagrodzenie. Wymiar urlopu podczas stażu może być mniejszy, ale każdy przepracowany miesiąc wlicza się do przyszłych uprawnień pracowniczych.
Jak połączyć naukę ze zdobywaniem doświadczenia?
Studia dualne to najbardziej efektywne rozwiązanie – łączą program akademicki z regularną pracą, często z gwarancją zatrudnienia po ukończeniu studiów. Student dzieli czas nauki między uczelnię a firmę, zdobywając jednocześnie dyplom i wieloletni staż. Studia w tym systemie realizowane są na zasadach określonych w umowie trójstronnej między studentem, uczelnią a pracodawcą.
Alternatywą są studia zaoczne lub wieczorowe, które pozostawiają czas na pracę w standardowych godzinach. Studenci studiów dziennych mogą szukać praktyk letnich trwających 2-3 miesiące, które koncentrują intensywne doświadczenie w okresie wakacji. Praca zdalna na część etatu to kolejna opcja – elastyczny grafik pozwala godzić obowiązki akademickie z zawodowymi.
Kluczowe jest efektywne zarządzanie czasem: ustalanie priorytetów, planowanie tygodnia, komunikacja z wykładowcami i pracodawcą o okresach szczególnie intensywnych (sesja, projekty biznesowe). Warto również rozważyć formy zatrudnienia w równorzędnych szkół zawodowych czy innej równorzędnej szkoły zawodowej, jeśli są powiązane z profilem szkoły – mogą dawać cenne doświadczenie branżowe.
Wyzwania absolwenta bez doświadczenia – rozwiązania
Najczęstszy problem: ogłoszenia wymagające "2 lata doświadczenia" dla stanowisk juniorskich. Rozwiązanie: szukać firm otwarcie rekrutujących absolwentów, uczestniczyć w programach trainee, aplikować do startupów chętniej zatrudniających osoby bez doświadczenia. Absolwenci mogą również skorzystać z programów aktywizacji zawodowej oferowanych przez Urząd Pracy.
Wolontariat w organizacjach pozarządowych buduje kompetencje społeczne i pokazuje inicjatywę. Projekty własne – aplikacja mobilna, blog branżowy, portfolio graficzne – stanowią namacalny dowód umiejętności. Kursy i certyfikaty uzupełniające wykształcenie (np. Google Analytics, Microsoft Excel zaawansowany) zwiększają atrakcyjność CV.
Warto również rozważyć podjęcie studiów magisterskich, jeśli otwarcie zawodowe wymaga wyższego wykształcenia potwierdzonego odpowiednim tytułem ukończenia. Średniej szkoły ogólnokształcącej absolwenci powinni szczególnie rozważyć studia w trybie dualnym, by od początku łączyć naukę z praktyką.
Studia a staż pracy – podsumowanie
Okres nauki w szkole – czy to w szkole podstawowej, średniej, szkoły zawodowej, szkoły policealnej, czy podczas studiów – co do zasady nie wlicza się do stażu pracy w rozumieniu przepisów prawa pracy, chyba że student jednocześnie pracował na podstawie umowy z odprowadzaniem składek ZUS. Wykształcenie wyższe i doświadczenie zawodowe to komplementarne elementy – pierwszy dostarcza wiedzy fundamentalnej i rozwija myślenie analityczne, drugi uczy praktycznego zastosowania kompetencji w środowisku biznesowym.
Optymalną strategią rozwoju kariery jest łączenie nauki z praktyką poprzez studia dualne, płatne staże lub pracę dorywczą w branży. Staż pracy a studia to nie wybór "albo-albo", lecz synergia dwóch wymiarów rozwoju zawodowego. Jobstation.pl wspiera studentów i absolwentów w poszukiwaniu ofert dostosowanych do ich etapu edukacji i poziomu doświadczenia, pomagając budować solidne fundamenty kariery już w trakcie nauki.