Zakończenie stosunku pracy rzadko przebiega bez emocji, a niepewność co do formalnych obowiązków potęguje stres po obu stronach. Czy okres wypowiedzenia wynosi dwa tygodnie, miesiąc, a może trzy miesiące? Od czego to zależy i jak prawidłowo obliczyć termin rozwiązania umowy? Sprawdźmy zatem, jak polski Kodeks Pracy reguluje zależność między długością okresu wypowiedzenia a stażem pracy u danego pracodawcy.
Czym jest okres wypowiedzenia i dlaczego staż pracy ma znaczenie?
Okres wypowiedzenia to czas, który musi upłynąć od złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę do faktycznego ustania stosunku pracy. Definicję i zasady wypowiadania umów znajdziemy w art. 30-37 Kodeksu Pracy. Przepisy te precyzyjnie określają, jak długo pracownik i pracodawca pozostają związani warunkami zatrudnienia po dokonaniu wypowiedzenia umowy.
Kluczową zasadą prawa pracy jest powiązanie długości okresu wypowiedzenia ze stażem pracy u jednego pracodawcy. Im dłużej pracownik jest zatrudniony w danej firmie, tym dłuższy okres wypowiedzenia musi zostać zachowany. System ten chroni pracowników przed nagłym pozbawieniem źródła dochodu i daje czas na znalezienie nowego zatrudnienia, jednocześnie zapewniając pracodawcy możliwość zorganizowania pracy po odejściu osoby z długim zakładowym stażem pracy.
Warto sobie uzmysłowić, że staż pracy a okres wypowiedzenia to zależność wprost określona w Kodeksie Pracy, przy czym do okresu wypowiedzenia wlicza się wyłącznie okres zatrudnienia u danego pracodawcy, nie całkowity łączny staż zawodowy. Nieprawidłowe obliczenie okresu wypowiedzenia może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi – od nieważności oświadczenia o wypowiedzeniu po roszczenia odszkodowawcze rozstrzygane przez sąd pracy.
Długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony i określony
Zgodnie z art. 36 § 1 Kodeksu Pracy, dla umów o pracę zawartej na czas nieokreślony oraz umów na czas określony zawartych po 22 lutego 2016 r., długość okresu wypowiedzenia uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy. Przepis ten, obowiązujący w stosunkach pracy nawiązanych po tej dacie, wprowadza trzy progi czasowe określające termin wypowiedzenia.
-
Staż zakładowy poniżej 6 miesięcy – okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie. Dotyczy to pracowników, którzy rozpoczęli pracę stosunkowo niedawno i nie przepracowali jeszcze pół roku w firmie. Jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, przysługuje mu najkrótszy z możliwych okresów wypowiedzenia dla umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony.
-
Staż pracy co najmniej 6 miesięcy – okres wypowiedzenia wynosi 1 miesiąc. Po przekroczeniu półrocznego progu zatrudnienia u danego pracodawcy pracownik uzyskuje prawo do miesięcznego okresu na poszukiwanie nowej pracy lub przygotowanie się do zmiany.
-
Staż pracy co najmniej 3 lata – okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Najdłuższy termin wypowiedzenia przysługuje osobom, które przepracowały w jednej firmie przynajmniej trzy lata, co odzwierciedla ich znaczący wkład i stabilność zatrudnienia.
Kluczowe znaczenie ma fakt, że wypowiedzenie a staż pracy zależy wyłącznie od okresu zatrudnienia u jednego pracodawcy. Całkowity staż pracy nabyty u poprzedniego pracodawcy nie ma wpływu na długość okresu wypowiedzenia. Jeśli zmiana pracodawcy nastąpiła niedawno, a pracownik przepracował 10 lat w różnych firmach, ale u obecnego pracodawcy jest zatrudniony zaledwie 4 miesiące, przysługuje mu dwutygodniowy okres wypowiedzenia.
Okres wypowiedzenia na umowie na okres próbny
Umowa na okres próbny, uregulowana w art. 25 § 1 Kodeksu Pracy, podlega odrębnym zasadom wypowiadania, znacznie krótszym niż przy innych typach umów. Długość okresu wypowiedzenia zależy tu od długości trwania samego okresu próbnego, zgodnie z art. 34 KP.
-
Okres próbny nieprzekraczający 2 tygodni – okres wypowiedzenia wynosi 3 dni robocze. Jest to najkrótszy możliwy termin wypowiedzenia przewidziany w Kodeksie Pracy, stosowany przy bardzo krótkich okresach próbnych służących wstępnej weryfikacji kompetencji.
-
Okres próbny dłuższy niż 2 tygodnie – okres wypowiedzenia wynosi 1 tydzień. Dotyczy okresów próbnych trwających od ponad 2 tygodni do poniżej 3 miesięcy.
-
Okres próbny wynoszący 3 miesiące – okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie. Maksymalny, trzymiesięczny okres próbny wiąże się z dwutygodniowym terminem wypowiedzenia, który daje obu stronom więcej czasu na podjęcie decyzji i przygotowanie się do rozstania.
Warto podkreślić, że okresy wypowiedzenia na umowie próbnej są liczone w dniach roboczych (dla 3 dni) lub tygodniach (dla 1 tygodnia i 2 tygodni), co różni się od umów o pracę zawartej na czas określony i nieokreślony, gdzie dominują okresy miesięczne.
Jak liczyć staż pracy do wypowiedzenia?
Nieprawidłowe obliczenie stażu pracy lub okresu wypowiedzenia należy do najczęstszych błędów popełnianych przez pracodawców i może skutkować nieważnością wypowiedzenia. Sprawdźmy zatem, Jak prawidłowo liczyć okres wypowiedzenia i staż pracy według Kodeksu Pracy.
Liczenie stażu pracy do okresu wypowiedzenia
Do stażu pracy, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia, wlicza się wyłącznie okres zatrudnienia u danego pracodawcy. Liczy się cały czas trwania stosunku pracy od dnia rozpoczęcia pracy do dnia składania wypowiedzenia, niezależnie od tego, ile różnych umów o pracę zostało zawartych w tym czasie.
Jeśli pracownik był zatrudniony u tego samego pracodawcy na podstawie art. 25 (okres próbny), następnie art. 25¹ (czas określony), a potem na podstawie umowy na czas nieokreślony – wszystkie te okresy sumują się przy obliczaniu zakładowego stażu. Znaczenie ma ciągłość zatrudnienia u danego pracodawcy, nie typ umowy.
Zgodnie z art. 36 § 6 KP, jeśli pracownik wcześniej był zatrudniony u tego samego pracodawcy, okres zatrudnienia u danego pracodawcy wlicza się do stażu pracy, o ile przerwa między umowami nie przekroczyła trzech miesięcy. W takim przypadku pracownik zachowuje ciągłość stażu zakładowego.
Liczenie okresu wypowiedzenia
Okres wypowiedzenia rozpoczyna się w pierwszym dniu tygodnia kalendarzowego (poniedziałek) lub pierwszym dniu miesiąca kalendarzowego następującego po dniu, w którym oświadczenie o wypowiedzeniu zostało złożone drugiej stronie. Zasadę tę określa art. 30 § 2¹ i § 2² KP.
Okresy liczone w tygodniach (2 tygodnie, 1 tydzień) kończą się w sobotę, czyli ostatni dzień pracy przypada zawsze na sobotę kończącą ostatni tydzień okresu wypowiedzenia. Okresy liczone w miesiącach (1 miesiąc, 3 miesiące) kończą się w ostatnim dniu miesiąca kalendarzowego, niezależnie od tego, czy jest to 28., 30., czy 31. dzień.
Wyjątki i sytuacje szczególne przy wypowiedzeniu umowy o pracę
Kodeks Pracy przewiduje szereg sytuacji, w których standardowe zasady wypowiadania umów ulegają modyfikacji. Z praktyki kontrolnej Państwowej Inspekcji Pracy wynika, że pracodawcy często nie uwzględniają tych wyjątków, co prowadzi do naruszeń praw pracowniczych i zmienia trybu rozwiązania umowy.
Skrócenie okresu wypowiedzenia za porozumieniem stron
Pracownik i pracodawca mogą uzgodnić skrócony okres wypowiedzenia na mocy porozumienia stron, zawartego na piśmie. Możliwość ta wynika z zasady swobody umów i pozwala na elastyczne dostosowanie terminu rozwiązania stosunku pracy do potrzeb obu stron w celu wcześniejszego rozwiązania umowy. Względy dowodowe przemawiają za zastosowaniem formy pisemnej, choć w zakresie żadnej konkretnej formy Kodeks Pracy nie wymaga szczególnego sformułowania. Pracodawca nie może jednak jednostronnie skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia – wymaga to zgody pracownika, który dobrowolnie zgadza się na wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy.
Przedłużenie okresu wypowiedzenia z powodu choroby lub urlopu
Zgodnie z art. 41 KP, zwolnienie lekarskie (L4) wydłuża okres wypowiedzenia. Jeśli pracownik zachoruje w trakcie trwającego lub w trakcie rozpoczętego okresu wypowiedzenia, termin ten ulega przedłużeniu o czas niezdolności do pracy, jednak nie dłużej niż do ustania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie. Okres wypowiedzenia ulegnie wydłużeniu o pozostałą część okresu wypowiedzenia przypadającą po powrocie do zdrowia.
Podobna zasada dotyczy urlopu wypoczynkowego wykorzystanego w okresie wypowiedzenia – czas urlopu przedłuża okres wypowiedzenia, chyba że pracodawca zwolnił pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Warto zauważyć, że urlop wychowawczy nie przedłuża okresu wypowiedzenia.
Ochrona przed wypowiedzeniem umowy – szczególne grupy pracowników
Kodeks Pracy wprowadza szczególną ochronę stosunku pracy dla wybranych grup pracowników, którym nie można wypowiedzenie pracownikowi umowy lub można to uczynić wyłącznie w ściśle określonych sytuacjach:
-
Kobiety w ciąży i w trakcie urlopu macierzyńskiego – zakaz wypowiedzenia obowiązuje przez cały okres ciąży oraz urlopu macierzyńskiego (art. 177 KP). Wyjątek stanowi likwidacja pracodawcy lub wypowiedzenie z winy pracownicy uzasadniające rozwiązanie bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków.
-
Pracownicy w wieku przedemerytalnym – pracownikowi pozostającemu w wieku przedemerytalnym, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, nie można wypowiedzieć umowy na czas nieokreślony, z wyjątkiem uzasadnionej przyczyny (art. 39 KP).
-
Pracownicy na zwolnieniu lekarskim – zakaz wypowiadania umowy przez pracodawcę w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika z powodu choroby, chyba że upłynął okres pobierania zasiłku chorobowego.
Konsekwencje niezachowania okresu wypowiedzenia
Nieprawidłowe rozwiązanie umowy o pracę przez którąkolwiek ze stron może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych, rozstrzyganych przez sąd pracy.
Konsekwencje dla pracodawcy
Pracodawca, który wypowiedział umowę o pracę z naruszeniem przepisów – na przykład bez zachowania prawidłowego okresu wypowiedzenia, bez podania uzasadnienia lub z naruszeniem przepisów o ochronie stosunku pracy – naraża się na roszczenia pracownika przewidziane w art. 45 KP:
-
Przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach – sąd może nakazać przywrócenie pracownika do pracy, jeśli wypowiedzenie było nieuzasadnione lub naruszało przepisy.
-
Odszkodowanie – jeśli przywrócenie do pracy nie jest możliwe lub celowe, sąd może zasądzić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższego jednak niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia.
Z praktyki sądów pracy wynika, że skuteczne dochodzenie roszczeń wymaga złożenia odwołania do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia lub otrzymania świadectwa pracy.
Konsekwencje dla pracownika
Pracownik, który odchodzi z pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia (tzw. porzucenie pracy), narusza swoje podstawowe obowiązki wynikające z umowy o pracę. Pracodawca może w takiej sytuacji dochodzić odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez nagłe opuszczenie stanowiska, jeśli udowodni, że poniósł konkretną stratę finansową.
Zgodnie z art. 361-362 Kodeksu cywilnego, odszkodowanie obejmuje rzeczywistą szkodę oraz utracone korzyści. W praktyce pracodawcy rzadko dochodzą tych roszczeń ze względu na trudności dowodowe, niemniej samo niezachowanie okresu wypowiedzenia może skutkować odmową wydania pozytywnej opinii lub referencji, co utrudnia znalezienie nowego zatrudnienia.
Dodatkowo pracownik traci prawo do wynagrodzenia za okres, w którym nie świadczył pracy, oraz może zostać obciążony kosztami nagłego zastępstwa.
Okres wypowiedzenia a staż pracy – podsumowanie
Znajomość zasad dotyczących okresu wypowiedzenia a staż pracy to podstawa świadomego funkcjonowania w stosunku pracy. Długość okresu wypowiedzenia – od 3 dni roboczych przy najkrótszym okresie próbnym do 3 miesięcy przy zatrudnieniu trwającym co najmniej 3 lata – bezpośrednio wynika ze stażu pracy u danego pracodawcy i typu zawartej umowy o pracę.
Jak liczyć staż pracy do okresu wypowiedzenia? Prawidłowe obliczenie terminu wymaga uwzględnienia nie tylko progu stażowego, ale również zasad liczenia okresów w tygodniach i miesiącach, które rozpoczynają się zawsze w pierwszym dniu kolejnego tygodnia lub miesiąca kalendarzowego. Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy powinni pamiętać o wyjątkach od standardowych reguł – przedłużeniu okresu z powodu choroby, szczególnej ochronie wybranych grup pracowników oraz konsekwencjach nieprawidłowego rozwiązania umowy, które mogą prowadzić do roszczeń sądowych. Staż pracy a wypowiedzenie to relacja wprost określona w Kodeksie Pracy, której zrozumienie chroni przed kosztownymi błędami po obu stronach stosunku pracy. Jeśli chcesz się więcej dowiedzieć na temat stażu pracy, kliknij w link poniżej:
https://jobstation.pl/poradnik/staz-pracy-co-to-jest-i-jak-go-obliczyc